پنجره ای رو به معبود؛ دعای مأثور

دعای مأثور یعنی دعایی که از معصومین(ع) نقل شده است. «أثَرَ الحدیث»: نقل کردن حدیث و روایت است؛ «أثَرَ» یعنی نقل کرد. دعای مأثور یعنی دعایی که از معصومین(ع) نقل شده است و دعای غیرمأثور هم یعنی دعایی که خودمان می‏کنیم که مضمون و قالب اینها، ربطی به دعاهای مأثور یا احادیث معصومین(ع) ندارد.

در باب مسئله دعای مأثور من باید به یک نکته مهم اشاره کنم. آن نکته این است که در باب «نقل» مسئله «سند» مطرح است و ممکن است اسناد بعضی از این منقولات تمام نباشد. دعای مأثور هم مثل بقیه مستحبات، از ائمه نقل شده است؛ مثلاً اینکه می‏فرمایند که در فلان مکان آن نماز را بخواند و در فلان زمان این دعا را بخواند، همه اینها نقل‏هایی است که از حضرات معصومین(ع) به ما رسیده است.

ما در علم اصول بحثی داریم در ارتباط با روایاتی که در باب استحباب یک عمل، همراه با ذکر ثواب برای آن، از معصومین نقل شده است که اگر ما بعضی از آن روایات را از نظر «سند» تمام ندانیم، تکلیف چیست و چه کار باید کرد؟ آیا می‌شود این اعمال را به استناد این احادیث که از نظر سند تمام نیستند، مستحب دانست؟ آیا به این احادیث می‏توان عمل کرد؟ آیا اگر به مفاد آنها عمل کردیم، ثواب و اجری که در روایت ذکر شده است را خواهیم بُرد؟

در یک دسته از روایات ما آمده است که اگر انسان عمل خاصی که از معصومین رسیده را انجام دهد، خداوند همان ثوابی را که در روایت آمده است به او می‏دهد، اگر چه این نقل صحیح نباشد. روایتی از امام صادق(ع) است که حضرت فرمودند: اگر به کسی خبر برسد که عملی را انجام بده که آن عمل ثواب دارد، او نیز آن کار را برای اینکه آن ثواب نصیبش شود، انجام دهد، آن ثواب را به او می‏دهند، اگر چه سندش هم تمام نباشد.

علمای اصول درباره اخبار «مَنْ بَلَغ» دو نظر دارند؛ یک دسته، از این روایات این‏طور استفاده می‏کنند که این «عمل» جزو مستحبات محسوب می‌شود و یک دسته هستند که می‏گویند این عمل، مستحب نمی‌شود ولی ثواب آن را به عامل می‏دهند. البته بنده از آنهایی هستم که می‏گویم این عمل به واسطه روایتی که سندش تمام نیست، مستحب نمی‌شود ولی ثوابش را به او می‏دهند.

اینکه روایتی آمده و در آن دعایی یا عملی مطرح شده است که اگر این کار را انجام دهی، ثواب می‏بری، این اثر را دارد که اگر آن کار را بکنی، ثواب را خواهی بُرد. چه بسا هر دو دسته آقایان، این مطلب را بپذیرند که ثواب را به عامل این روایت می‏دهند. إنما الکلام؛ بحث در این است که آن فرد می‏تواند آن عمل را به‌عنوان عمل مستحب به جا آورد یا نه؟

حرف در اینجا این است که ما می‏گوییم: رجائاً انجام دهد؛ آنهایی که می‏گویند عمل، مستحب می‌شود، می‏گویند به‌عنوان استحباب هم می‌شود عمل را انجام داد. ولی در این شبهه‌ای نیست که ثواب را، در هر دو صورت به او می‏دهند.

ما بحثمان راجع به دعاهایی است که از معصومین برای ما نقل شده که شخص این دعا را بخواند و ثوابی هم بر آن مترتب شده است. تا اینجا اتفاق نظر است که آن ثواب را به او می‏دهند؛ می‏خواهد سندش تمام باشد، یا سندش تمام نباشد. این مورد اتفاق است.